Орхонпа Енисей ҫырӑвӗнче / сасӑ валли ^ паллӑ
пулнӑ, анчах вӑл, юнашар тӑракан хупӑ сасса кура, ь сасса та пӗлтернӗ:
'Щ\ ' чП~чӑв. хӗлӗх, ^ Щ Ы1«чӑв. пӗМ
т. ыт. те.
Чи малпганах ҫакна асӑрхаттарса хӑварас пулать. Авал-!, хи тӗрӗк сӑмахӗн пӗрремӗш сыпӑкӗнчи / сасӑ е сасӑпа ыл*{ машма пултарать. Ҫавӑнпа та маларах пӑхса тухнӑ е са-| сӑллӑ сӑмахседа ҫак ушкӑнах кӗме пултараҫҫӗ. Тӗслӗхсем|| Ье^ЬВ «пять»: Ъег~Ыг «давать»; Ьегип^Ыпт «обложе-| ние, платеж»: кедк^Ык «олень, лань; зверь вообще»; *
кӗ1-»кД «приходить»; кег)ӑз^кгг)ӑӗ «совет»; ек1«1к! «два» т. ыт. те.
Авалхи тӗрӗк чӗлхинчи I та|га е сасӑсен ылмашӑвӗн йӗр не хальхи чӑваш чӗлхин вырӑнти калаҫӑвӗсенче те курат-
пӑр: пирӗн^перӗн, сирӗн^серӗн, кирлӗ^керлӗ, кил~кел
т. ыт. те.
4. 1. Ав. тӗр. /^чӑв. ӑ (=§)
ав. тӗр. кггрхк «ресница»~чӑв. хӑрпӑх, хӑрпӑк;
— »— 1 с«внутренность» ^чӑв. ӑш;
—»— ЫсЯк «нож» ^чӑв. пӑчӑк, пӑчкӑ «пила»;
— »— 81к «моча»~чӑв. шӑк ~тут. сидек;
— »— з!т]ӑк «мӳха»^чӑв. шӑна; —»— 81Т)1г «жила»^чӑв. шӑнӑр; —»— Ш «*зуб»~ чӑв. шӑл. т. ы)г. те.
Ку пулӑм йышӑннӑ сӑмахсенче те курӑнать: выр. пи-щалъ>ч&в. пӑшал; перс. мирза>чкв. мӑрса т. ыт. те.
4. 2. Ав. тӗр. г чӑв. ӗ ( = д)
Ку ушкӑна кӗрекен сӑмахсем питӗ йышлӑ пулни ку-
рӑнать:
ав. *ӗр. 1с- «пить» ~чӑв. ӗҫ;
— »— шӑк «корова» ~*чӑв. ӗне; —»— 15 «дело, ра6ота»^чӑв. ӗҫ; —»— Ы1- «знать»~чӑв. пӗл;
— »— ЪШ£ «знание»~чӑв. пӗлу; —»— ^1 «шов»~чӑв. ҫӗв, ҫӗвӗ;
—»— 111;- «исчезать, теряться» ~чӑв. ҫӗт; —»— Ш «язьгк» ~чӑв. чӗлхе;
— »— Ш§ӑ «ломать», кусоте, полоска»~чӑв. чӗлӗ т. ыт. те.
4. 3. Ав. тӗр. 1~чӑв. и (=1)
ав. тӗр. 1М, 1кк1 «два»«чӑв. иккӗ; —»— Ш1Т|, Ъщ «тьгсяча»я^чӑв. пин; —»— Ыг «мы» — чӑв. (э)пир;
— » — *1к~ «втыкать, водружать, устанавливать» « чӑв.
чик;
— »— Шк1 « лисица» ^ чӑв. тилӗ;
—»— Ыӑ- «зреть» «чӑв. пиҫ т. ыт. те.
4. 4. Ав. тӗр. 1«чӑв. а
Авалхи (гӗрӗк чӗлхинчи малти ретри е (ҫемҫе) уҫӑ сасӑ чӑваш чӗлхинчи кайри реггри а (хытӑ) сасса куҫнине кӑ-тартакан тӗслӗхсем ҫырнӑччӗ (2. 1. пая пӑхӑр). Кунта та ҫакнашкал япала курӑпӑр: авалхи тӗрӗк чӗлхинчи малти ретри / уҫӑ сасӑ чӑваш чӗлхинчи кайри ретри а сасса ку-ҫать. Тӗслӗхсем: ав. тӗр. к1к «зверь»«чӑв. кайӑк;
24
ав. тӗр, кип «кто»^чӑв. кам; —»— Ш- «разрывать» «чӑв. тат; —»— Ыг- «давать, вручатъ, даровать» ~чӑв. пар; —»— Ъшт «долг, платеж»~чӑв. парӑм т. ыт. те.
4. 5. Ав. тӗр. г^чӑв. ы (—ъ, \)
ав. тӗр. ЫЬ «вошь»«чӑв. пыйтӑ, пытӑ;
тут, бирон «обжора, чревоугодник» ~чӑв. пыран*